Իլյա ՃավՃավաձե. «Հայ գիտնականներն ու հառաչող քարերը»
Մոլորակի վրա դժվար թե լինի այնպիսի մի ժողովրդայնություն, որը վարկաբեկված ու նսեմացված լինի ինչպիսին մերն է վարկաբեկվել, նսեմացվել եւ անփառունակ դարձել բոլորի կողմից: Քանզի բոլորը ջանում են կամ քայլել մեր վրայով ու շրջանցել մեզ, կամ էլ ուզում են մեզ տրորելով, հավասարեցնել հողին: Քիչ է մնում, որ նույնիսկ մեր հիշատակը վերացնեն Կովկասից, երկրի վրայից սրբեն, մաքրեն եւ քամուն տան վրաց ժողովրդի անունը: Այնպիսի մի կարծիք եւ տպավորություն է ստեղծվել, որ կարծես թե վրաց ժողովուրդը երբեք գոյություն չի ունեցել եւ հիմա էլ առկա չէ:Ոմանց կարծիքով վրացիները հոգով աղքատ, նսեմացած, անխելք, ապուշ, անկիրթ, չդաստիարակված, քարացած, անհույս, վախկոտ ու անճարակ էակներ են, ահա թե որն է մեր' վրացիներիս բարոյական ու ֆիզիկական բնութագիրը:
Ահավասիկ, մենք ինչպիսին ենք եղել եւ ինչպիսին ենք նրանց խոսքերով, որոնց շահերին ձեռնտու է մեր նման բնութագիրը' մեր անփառունակությունն ու նսեմացումը: Հայերը կաշվից դուրս գալով ջանում են իրենց տներում եւ ամենուր բանավոր եւ գրավոր ապացուցել, որ մենք' վրացիներս եղել եւ մնում ենք անպետք եւ անարժան: Ահա թե ինչպիսի պիտակ փակցնելով, ամբողջ Եվրոպային, Ռուսաստանին եւ աշխարհին, նման բնութագրությամբ են ներկայացրել մեզ' վրացիներիս: Ինչ խոսք, ճշմարիտն ասած եվրոպացիներից եւ ռուսներից ոմանք, ովքեր հասցրել են ծանոթանալ մեր լավ, կամ վատ հատկանիշներին, ինչ որ բան ասում են մեր օգտին: Սակայն, ցավոք պետք է նաեւ նշել, որ նրանց մեջ եւս' կան այնպիսիք, որոնք ընկնելով ուրիշների ազդեցության տակ եւ պարելով նրանց դուդուկի նվագով, ընկել են ուրիշների ցանցը:
Աստված նրանց հետ, ովքեր մեզ անվանում են անտաղանդ ու անփառունակ: Սակայն բանը նրանում է, որ նրանք բանավոր եւ գրավոր ձեւով ամբողջ աշխարհին երդվելով ջանում են ապացուցել, որ իբր թե դարերից ի վեր Կովկասյան լեռնաշխարհից սկսած մինչեւ Տիգրիս եւ Եփրատ գետերի ակունքը, գրեթե մինչեւ Սեւ եւ Կասպից ծովերը եղել է այսպես կոչված Հայաստան եւ եթե ինչ որ տեղ ծվարել են մի քանի վրացական հողաշեն, գետնափոր տնակներ, ապա դրանք ստեղծվել են հայերի գթառատության հետեւանքով: Այսինքն' հայերը նրանց խղճալով հող են հատկացրել գետնափոր տնակներ կառուցելու համար: Այսինքն' վրացիները, որպես ժողովուրդ արժանի չեն հիշատակման,քանզի նրանք գտնվում են ոչնչացման ու անհետացման խաչմերուկում: Իսկ դա նշանակում է , որ վրացիներն այնքան անընդունակ են, որ նրանք չեն կարողանում կողմնորոշվել կյանքի քառուղու վրա: Այսինքն աստված նրանց' վրացիներին չի պարգեւել առեւտուր անելու շնորք, եւ նույնիսկ նրանք այնքան անճարակ են, որ հայերի կողմից նրանց տրված հողերից չեն կարողանում օգտվել արդյունավետ:
Որ վրացիներն այնքան անշնորք եւ անտաղանդ, անաշխատունակ, անկիրթ են, որ նույնիսկ չեն ուզում սովորել հայերից եւ ընդօրինակել նրանց, որոնց արարիչը շնորհել է այնպիսի կարողություն, շնորք եւ տաղանդ, որ հայերը կարող են կենդանություն եւ երջանկություն պարգեւել ոչ միայն Մերձավոր Արեւելքի ժողովրուդներին այլ նաեւ' հեռավոր Ասիայի վայրենի, անշնորք եւ անտաղանդ ժողովուրդներին: Չբավարարվելով դրանով, հայերը շարունակում են վարկաբեկել վրացիների անունը եւ ազգային արժանապատվությունը:
Մեզ' վրացիներիս երկրի երեսից մաքրելու եւ ոչնչացնելու նպատակով հայերը կեղծում են մեր պատմական անցյալը եւ տարեգրությունը, պատմական հուշարձաններն ու մշակույթի կոթողները եւ դրանք վերագրում են իրենց: Սակայն, սուտն ու կեղծիքը շատ երկար չի տեւում, վրա է հասնում ռեալ իրողությունը' արբում, տանում սուտն ու կեղծիքը: Իսկ հանուն ինչի են հայերը բարձրացրել նման փոշու ամպ, հանուն ինչի է շանթում կայծակը, ինչու է ճայթում ամպրոպը: Այն բանի համար, որ ամբողջ աշխարհին ապացուցեն, որ Կովկասում միայն մի ազգ գոյություն ունի, դա հայ ազգն է , որը գոյատեւում է շատ վաղուց եւ ապագան պատկանում է հայերին, քանզի հայերը ապացուցել են իրենց բարոյական եւ ֆիզիկական հզորությունը, ինչպես նաեւ բանականության ուժը: Եվ վերջապես, այս բոլորը ում արարքն է: Սա ինչ սեւ ագռավ է , որ պտտվում է մեր գլխավերեւում եւ կռավում մեր վրա: Արդեն հասել է ժամը պատռելու հայ կեղծարարների դիմակը: Ժամանակն է նրանց նայել որպես հակոտնյա եւ ոխերիմ թշնամիների: Արդեն ժամանակն է իմանալ, թե այդ որտեղից եւ ովքեր են մեր գլխավերեւում կռկռացող այդ սեւ ագռավները: Ժամանակն է իմանալ, թե այդ որտեղից են թափվում մեր գլխի վրա քարե կարկուտները, որով ջանում են կործանել եւ ոչնչացնել մեզ: Ժամանակն է դիմակազերձ անել սուրբ թիկնոցով ծածկված կեղծ ազգասերներին, երկերեսանի հայրենասերներին ու կեղծարարներին:
Հայ գիտնականները կաշվից դուրս գալով ջանում են ապացուցել , որ երբեմն գոյություն է ունեցել երեք ծովերի' Միջերկրական, Սեւ եւ Կասպից ծովերի միջեւ գտնվող հայկական պետություն եւ այդ տարածքում գտնվող պատմական հուշարձաններն ու մշակույթի կոթողները պատկանում են հայերին, քանզի դրանք հայկական ծագում ունեն: Հայ գիտնականների եւ քաղաքական գործիչների կեղծարարությունը նորություն չէ, հին, երգված երգ է, ավելի քան 60 տարի է, որ նրանք զբաղվում են կեղծարարությամբ: Եւ դա այնքան էլ կարճ ժամանակ չէ, որ հաշվի չնստել այդ դեպքերի եւ իրադարձությունների հետ: Եւ ահա, ավելի քան 60 տարի է , ինչ մեր գլխավերեւում պայթում է կայծակ ու ամպրոպ, որը նսեմացնում է մեր ինքնասիրությունը եւ ազգային արժանապատվությունը, քերթում մեր կաշին ու մեծ վտանգ սպառնում մեր ապագա սերնդին: Այսպես օրինակ' հայ գրողներ' Էմինը, Խուդաբաշեւը, Երիցովը վկայում են, որ Քուռ գետի վերին ակունքից մտնում էին Մեծ Հայաստանի տարածքը եւ միայն մի թիզ հող էր մնում վրացիներին:
Թեկուզ հենց այդ մի թիզ հողի համար եւս շնորհակալ ենք հայերից, որ մեր հանդեպ այդքան գթառատ եւ հոգատար են: Սակայն ինչպես կարելի է հաշտվել նրանց բարձրացրած հողային հարցի հետ այն դեպքում, երբ քրիստոսի ծննդից մինչ առ այսօր հայերի պահանջած հողերը կրում են վրացական անուններ: Այսպես օրինակ' Չորոխի ավազան, Քլարջեթի, Լիգապիս-Խեւի, Թաոս-Քարի, Շանշեթի, Աջարա, իսկ Քռի վերին ակունքը' Կոլա, Արտանի, Էրուշեթի , Սամպխե, Ջավախեթի: Դեռեւս 7 եւ 8-րդ դարերից սկսած մինչեւ 14-րդ դարը այստեղ վրացիները սկսել են կառուցել վանքեր ու եկեղեցիներ, որոնց հանդեպ հայերը հարց բարձրացնելով ուզում են տիրել մեր պատմական հուշարձաններին եւ մշակույթի կոթողներին: Եւ այսպիսով հայերը հողային հարց են բարձրացնում այնպիսի տարածքների վերաբերյալ, ուր ոչ մի հայ չի ապրել: Հայ գիտնականները կաշվից դուրս գալով ջանում են ապացուցել, որ Վրաստանի հողերը նախկին Մեծ Հայաստանի հողերն են: Հայերն իրենց կեղծարարությունները արդարացնելու նպատակով ջանում են վերացնել փաստերը եւ հին փորագրությունները քերելով, հայերեն տառերով հայացնում են Վրաստանի պատմական հուշարձաններն ու մշակույթի կոթողները:
Բազմաթիվ կառույցները, եկեղեցիները,վանքերն ու ժամերը, ինչպես եւ նրանց ամեն մի քարը գոռում, գոչում, աղաղակում,աղերսում, հառաչում եւ լեզու առնելով պատմում ու խոսում են, որ այս վայրերը դեռ շատ վաղուց պատկանում են վրացիներին: Բազմաթիվ եւ բազմապիսի օրինակներ կարելի է բերել այն մասին, թե հայերը ինչպես են քերել, մաքրել եւ ջնջել վրացական եկեղեցիների, վանքերի եւ այլ շինությունների վրացերեն տառերն ու բառերը եւ փոխարենը գրել հայերեն, որ իբր թե դրանք հայկական շինություններ են: Հայերը երբեմն էլ շինությունների որոշ քարերը պատից հանելով, այն փոխարինել են հայերեն տառերով գրված քարերով: Այդ մասին գրել են նույնիսկ վրացերեն ու ռուսերեն հրատարակվող թերթերն ու ամսագրերը: Ի դեպ, հանգուցյալ Բակրաձեն պատմում էր նման մի դեպք. թե հայերը ինչպես են զբաղվել կեղծարարությամբ: Արտվինում կա շատ hին մի եկեղեցի: Հայերը այդ եկեղեցու տարեթիվը եւ պատկանելությունը վկայող քարը պատից հանելով փորձել են կորցնել հետքը եւ այն վերագրել են իրենց' հայերին: Այս կեղծարարությունը, ինչ խոսք, մենք վերագրում ենք մի խումբ հայ գիտնականներին եւ քաղաքական գործիչներին, սակայն, ոչ ամբողջ հայ ժողովրդին: Նման շատ օրինակներով կարելի է ապացուցել, որ մի խումբ հայ գիտնականներն ու հասարակական գործիչները նման կեղծարարությամբ զբաղվելը իրենց համար վեր են ածել արհեստի եւ ամենօրյա զբաղմունքի: Հայ գիտնական Պատկանովը մեզ վրացիներիս դեմ ելույթ ունենալով այնպիսի հարց է բարձրացրել, որ քիչ է մնում մեր հոգին հանի: Նա խոսում է այն մասին, որ իբր թե մեր' վրացիներիս «Քարթլիս-Ցխովրեբա»-ն այսինքն' «Վրաստանի կյանքի նեծ պատմութուն» էպոսը հայերի սեփականությունն է: Եւ իբրեւ թե այն հանդես է եկել Վախտանգ 6-րդի ժամանակ եւ իբր մինչ այդ Քարթլիս-Ցխովրեբան գոյություն չի ունեցել:
Իբրեւ թե մինչ այդ գոյություն է ունեցել «Հայոց պատմություն»: Այսինքն' Պատկանովի եզրակացությամբ պարզվում է , որ վրացիները մինչեւ 12-րդ դարը այնքան անճարակ են եղել, որ ոչ միայն չունեին իրենց սեփական պատմությունն ու տարեգրությունը այլ նույնիսկ դրա կարիքն անգամ չէին զգում: Պատկանովը հայ գիտնական է եւ միթե հայ լինելու պատճառով նա չպետք է տեսնի եւ ասի ճշմարտությունը եւ իրողությունը: Ինչու Պատկանովը ժխտում է այն իրողությունը, որ վրացիները դեռեւս 1-ին դարի արշալույսին իրենց հողում ստեղծել են հոյակապ ճարտարապետական կառույցներ, եկեղեցիներ, վանքեր, տաճարներ ու ժամեր: Ինչու հայ գիտնականմերը Վրաստանի եւ վրացիների մասին չեն խոսում այնպես, ինչպես արտահայտվում են Հունաստանի եւ հույների, Պաղեստինի եւ պաղեստինցիների մասին: Հայ գիտնական Պատկանովը ասում է, որ վրացական «Քարթլիս- Ցխովրեբան» ոչնչի պիտանի չէ: Այդ դեպքում ինչու են հայտնի գիտնականներ' Ժան Սեն-Մարտենը, Վիվիեն-դե-Սեն Մարտենը, Դյուբա դե Մոնպերոն եւ շատ ուրիշները, շատ պարզ ու շիտակ եւ պատասխանատվությամբ ասում, որ վրացական պատմությունը ուշադրության արժանալի է ոչ միայն որպես Կովկասյան պատմության սկզբնաղբյուր, այլ նաեւ Ասիայի համար եւս: Դյուբուան միաժամանակ ավելացնում է, որ վրացիները որպես հնագույն ազգ, անհիշելի ժամանակներից եղել է Անդրկովկասի պահապանը եւ սերտ համագործակցել հնագույն ազգերի եւ ժողովուրդների հետ: Պատկանովը իրավացի եւ արդարացի է , թե ոչ, մենք դրանով չենք զբաղվում:
Մենք պարզապես ուզում ենք ապացուցել, թե հայերը ինչպիսի կեղծարարությամբ են ուզում ոչնչացնել մեզ' եւ երկրի երեսից վերացնել վրացիներին: Պատկանովը վերը նշվածով չբավարարվելով, հերքելով ճշմարտությունը եւ իրողությունը, որպես հայ գիտնականների դրոշակակիր այլ կերպ վարվել չէր կարող, քանզի հակառակ դեպքում նա կարող էր ձախողել դեռեւս շատ վաղուց կանխագծված Հայկական ծրագիրը' ծովից-ծով մեծ Հայաստան ստեղծելու անիրագործելի երազանքը: Մենք' վրացիներս, բարիացակամ, մարդասեր, հյուրասեր ազգ ենք: Այդ մասին մեծ բավականությամբ են արտահայտվում մեզ հետ առնչվող այլ ազգի ներկայացուցիչները: Եւ կարծես դրա համար էլ են հայերը մեզ նախանձում: Պատկանովը չի թաքցնում իր նախանձը եւ հարց է տալիս, թե ով է ասում, որ վրացիները բարեհոգի եւ բարիացակամ ժողովուրդ են: Այդ իսկ պատճառով նրանք' հայերը ամեն կերպ ջանում են նսեմացնել վրացիներին: Հայերն ասում են, որ վրացիները եսաաեր ազգ են, իրենցից բացի ոչ մի ազգի չեն սիրում: Հայերը հենց դրանով հող են նախապատրաստում իրենց համար,որպեսզի վրացական պատմական հուշարձաններն ու մշակույթի կոթողները կեղծելիս եթե վրացիները դեմ արտահայտվեն դրան, հայերը կասեն' ահա, տեսեք, վրացիները ատում են հայերին, դրա համար էլ նրանց հետ յոլա չեն գնում, տեսեք, մեղավոր են վրացիները: Հայ գիտնական Պատկանովը կեղծելով վրաց ժողովրդի անցյալը, ներկայի պատմությունն ու տարեգրությունը, հանել է վրաց ժողովրդի հոգին, ու դրանով չբավարարվելով, մասնատել է վրաց ազգի մարմինը: Հայ գիտնականները ջանում են ապացուցել, որ Մովսես խորենացու վկայությամբ Խալդեյ կոչվող տարածքը նախկինում՝ 2 հազարամյակ սրանից առաջ պատկանելիս է եղել հայերին:
Սակայն դա կեղծարարություն է եւ հերքվում է այդ տարածքում գոյություն ունեցող պատմական հուշարձանների եւ մշակույթի կոթողների առկայությամբ, որոնք համարվում են վրաց ժաղովրդի անցյալի պատմությունն ու սեփական ժառանգությունը: Եվ իրողությունն այն է, որ հայերը այս տարածքում ոչ մի սեփականություն չեն ունեցել: Ժամանակակից հայոց լեզվի կարկառուն ներկայացուցիչ պրոֆեսոր Մառը նշել է, որ Վրաստանի տարածքում գոյություն ունեցող պատմական հուշարձաններն ու մշակույթի կոթողները առկա են եւ գոյություն ունեն հայերի շնորհիվ, որի համար վրացիները պետք է շնորհակալ լինեն հայերին: Սակայն, Մառը իր ասածները հիմնավորելու եւ ապացուցելու համար ոչ մի իրեղեն ապացույց չի վկայում: Մառը նույնիսկ հանդգնել է ասել, որ վրացական լեզվապաշարը հարուստ է հայերեն բառերով, որ վրացիները յուրացրել են հայերեն բառերը: Այսինքն Մառը դրանով ուզում է ապացուցել, որ հայերեն լեզուն ավելի հին, ավելի հարուստ եւ ավելի կուլտուրական լեզու է: Հայ գիտնական կոչեցյալ Կուտոզին հայտարարել է, որ Կովկասում ապագան պատկանում է հայերին, իսկ վրացիներին եւ թաթարներին, այսինքն' մուսուլմաններին, պաշտպանվելուց բացի ոչինչ չի մնում: Սակայն, մենք հայերից ոչինչ չենք խնայում: Նրանք մեզ մոտ նույնիսկ ապաստան գտան արտասահմանյան երկրներից արտագաղթելիս: Մենք չենք ուզում, որ հայերը արտագաղթեն Վրաստանից, աստված տա թող նրանք հավաքվեն եւ միանան այնտեղ, որտեղից որ ցրվել են: Սակայն, թող նրանք մեզ չվարկաբեկեն եւ չնսեմացնեն եւ չձգտեն մեծարել եւ փառաբանել իրենց անունն ու հեղինակությունը: Դուք՝ հայերդ, շատ, թե քիչ, ինչ որ ունեցել եք թե չեք ունեցել, դա մեզ՝ վրացիներիս բոլորովին էլ չի հետաքրքրում: Սակայն, մի մոռացեք, որ մենք ձեզ ընդունելով, ապաստան ենք տվել եւ հանգրվանել եք մեր հողերում եւ եղբյրացել ենք ձեզ հետ, եւ ապրում ենք միեւնույն հարկի տակ, միեւնույն տանը: Մեր տանը մեզ հետ այնպես մի վարվեք, ինչպես թշնամու հետ կվարվեն: Այստեղ տեղին կլիներ օրինակ բերել վրացական հայտնի ասածվածքը, որը այսպես է հնչում. «Նախապատվելի է ունենալ ճամփին պառկած առյուծ, քան ձեր տանը բնակվող թշնամի»: Այսպես էին ասում վրացիները նախկինում, այսպես ենք ասում եւ այսօր, այսպես կասի նաեւ՝ ամեն մի խելամիտ հայ: