Խոջալուի ցեղասպանությունը 20-րդ դարի ամենահրեշավոր հանցագորձություններիծ է
1992թ. փետրվարի 25-ի լույս 26-ի գիշերը սեւ տառերով է գրվել ադրբեջանական ժողովրդի պատմության մեջ: Այդ գիշերը հայկական զինված զորամիավորումները, անձնակազմի մեծ մասը հայերից բաղկացած ՍՍՀՄ-ի ժամանակ Խանքենդի քաղաքում տեղավորված 366-րդ մոտոհրաձգային գնդի զինվորականների եւ զրահատեխնիկայի օգնությամբ ոչնչացրին Խոջալու քաղաքը: Խաթինում, Լիդիցայում, Օրադուրում կատարված ցեղասպանության ակտի նման Խոչալուի ողբերգությունը նույնպես քաղաքակրթության պատմության մեջ մտած արյունալից դեպքերից է հանդիսանում: Ադրբեջանական ժողովրդի դեմ հայ ագրեսորների կատարած այդ զանգվածային սպանդի հետեւանքով զոհվել է 613 մարդ, այդ թվում 106 կին, 83 երեխա, 70 ծեր: 1275 խաղաղ բնակիչներ պատանդ են վերցվել, 150 մարդ մինչեւ հիմա մնում է անհայտ կորած:
Տարբեր աստիճանի գնդակի վերք ստացած ավելի քան 1000 խաղաղ բնակիչներ հաշմանդամ են դարձել, որոնցից 76-ը անչափահասներ են: Խոջալուի կոտորածի ժամանակ 6 ընտանիք ամբողջովին ոչնչացվել է , 25 երեխա կորցրել է ծնողներին, 130-ը' նրանցից մեկին, 56 հոգի սպանվել է հատուկ դաժանությամբ- կենդանի այրել են, մաշկահերձ են արվել, հատել են մարմնի մասերը, գլուխը կտրել, աչքերը հանել, հղի կանանց փորը սրով պատռել են:
Ռուսական "Մեմորիալ" իրավապաշտպան կենտրոնի հաղորդման համաձայն 4 օրվա ընթացքում Խոջալույում սպանված 200 ադրբեջանցիների աճյունը Աղդամ է բերվել, տասնյակ դիակների նկատմամբ անարգման փաստեր են հաստատվել: Աղդամում 181 դիակի (130 տղամարդու, 151 կանացի, այդ թվում 13 երեխայի) դատա-բժշկական փորձաքննություն է կատարվել, որի ընթացքում պարզվել է, որ 151 մարդ սպանվել է գնդակից, ստացած վերքից, 20 հոգի արկի բեկորից ստացած վերքից, 10 հոգի բութ առարկայից ստացած հարվածից: Իրավապաշտպան կենտրոնը կենդանի մարդու գլխամաշկի հերձման փաստ էլ է գրանցել: Այդ ցեղասպանության ակտի հետեւանքով մի քանի ընտանիք ամբողջովին ոչնչացվել է , քաղաքացիական բնակչությունը բնաջնջվել է չտեսնված դաժանությամբ, գերի վերցվածները անողոք խոշտանգումների են ենթարկվել: Ազգային պատկանելության համար մարդկանց լրիվ կամ մասնակի ոչնչացման մտադրությամբ նախօրոք մտածված ձեւով իրականացված գործողությունները ապացուցում են , որ միջազգային եւ ներպետական իրավունքի համաձայն դա ցեղասպւնության ակտ է համարվում: Հայ դահիճների կողմից կատարված այդ ոճրագործության ու բարբարոսության ակտը պետք է գնահատվի այնպես, ինչպես որ վերը նշված ողբերգությունները մարդկության կողմից ընդունվել են որպես ճշմարիտ ցեղասպանություն: Աշխարհի բոլոր խաղաղասեր մարդիկ, քաղաքակիրթ պետությունները, միջազգային հեղինակավոր կազմակերպությունները, համաշխարհային հանրությունը պետք է իմանա այս դառը ճշմարտությունը, մարդկության հանդեպ կատարված այս հանցագործությունը պետք է իր իրավական գնահատականն ստանա: Միջազգային իրավունքի համաձայն ցեղասպանությունը աշխարհի ու քաղաքակրթության դեմ ուղղված արարք է հանդիսանում, համաշխարհային ամենածանր հանցագործությունը համարվում: ՄԱԿ-ի գլխավոր ասամբլեայի 1948թ դեկտեմբերի 9-ի 260(111) բանաձեւում ենդունված եւ 1961թ օրենքի ուժ ստացած "Ցեղասպանության հանցագործությունը նախազգուշացնող եւ դրա համար պատժի վերաբերյալ" Կոնվենցիան հաստատում է ցեղասպանության հանցագործության իրավական հիմքերը:
Ադրբեջանի դեմ Հայաստանի ագրեսիայի ընթացքում երեւան են եկել այդ կանվենցիայում հաստատված ցեղասպանության հանցագործության բոլոր հատկանիշները: Ագրեսոր պետության կողմից վարած ահաբեկչական քաղաքականությունը արդեն երկար տարիներ է , որ տեղի է ունենում համայն աշխարհի հասարակայնության աչքի առաջ: Մինչդեռ միջազգային իրավունքի նորմաների, ՄԱԿ-ի եւ ԵԱՀԿ-ի սկզբունքների համաձայն պետք է պետությունների սահմանների անձեռնմխելիությանը հարգալից վերաբերմունք ցուցաբերել, անթույլատրելի է նրանց տարածքային ամբողջականության եւ ինքնուրունության խախտումը: ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը Ադրբեջանի բռնագրավված տարածքների անվերապահորեն ազատագրման վերաբերյալ չորս բանաձեւ է ընդունել, սակայն ագրեսոր Հայաստանը հրաժարվում է կատարել դրանք:
Խոջալուի ողբերգությունը հայ ազգայնամոլների եւ նրանց մեղսակիցների կողմից ադրբեջանական ժողովրդի դեմ գրեթե 200 տարի վարած էթնիկական մաքրման եւ ցեղասպանության քաղաքականության արյունոտ էջի շարունակությունը դարձավ: Այդ թշնամական քաղաքականությունը մեր ժողովրդին անթիվ տառապանքներ ու աղետ է բերել:
Խոջալուի ցեղասպանությունն իրականացնելով հայ ազգայնամոլները հետեւյալ դավադրական նպատակներն են հետապնդել , վախեցնել մեր ժողովրդին, մարդկանց մեջ խուճապ առաջացնել, կոտրել նրանց պայքարի վճռականությունը, պարտադրել հողերի բռնագրավման փաստի հետ հաշտվելու:Սակայն խորամանկ ու անողոք թշնամին իր նպատակին հասնել չկարողացավ: Խոջալուի ողբերգության մասին խոսելիս հարկավոր է հատուկ նշել երկրի քաղաքական իրադրությանը լրջորեն ազդող Ադրբեջանի այն ժամանակվա պաշտոնական ղեկավարության անօգնականությունն ու անիրազեկությունը, ժողովրդի ճակատագրին նրանց անտարբեր վերաբերմունքը: Ժողովրդական զայրույթից վախեցող պետության ղեկավարությունը ձգտելով փոքրացնել տեղի ունեցածների չափերը, ոչինչ չարեց այդ արյունալից հանցագործության մասին համաշխարհային հասարակությանը օպերատիվ եւ մանրամասն տեղեկացնելու համար: 1994թ մեր համազգային առաջնորդ Հեյդար Ալիեւի նախաձեռնությամբ Ադրբեջանի պետությունն ու խորհրդարանը հետեւողական միջոցառումներ իրականացրին աշխարհի պետություններին ու համաշխարհային հանրությանը տեղեկացնելու հայ ազգայնամոլների կողմից ադրբեջանանցիների դեմ կատարված, այդ թվում եւ Խոջալուի ցեղասպանության մասշտաբների եւ հանցագործության սարսափների ճշմարտության մասին եւ հասնել այն բանին, որպեսզի այդ բոլորը ճանանչվի որպես ցեղասպանության ակտ: Նպատակը այն է , որպեսզի Խոջալուի ցեղասպանությանը միջազգային քաղաքաիրավական գնահատական տրվի, միջազգային հասարակության աչքի առջեւ մերկացվեն ու պատժվեն դրա կազմակերպիչները, գաղափարախոսներն ու իրագործողները: Մի կողմից դա Խոջալուի պաշտպանների ու զոհերի հիշատակի հանդեպ մեր մարդկային եւ քաղաքացիական պարտքն է, մյուս կողմից կարեւոր պայման այն բանի, որպեսզի մարդկության դեմ ուղղված նման դաժան հանցագործություններ այլեւս չկատարվեն:
Արտասահմանյան մամուլը Խոջալուի ցեղասպանության մասին.
"Krua I' Eveneman" ամսագիրը (Փարիզ) փետրվար 1992թ
"Հայերը հարձակվել են Խոջալուի վրա: Ողջ աշխարհը ականատես եղավ այլանդակված դիակների":
"Sunday Times" լրագիրը (Լոնդոն) 1 մարտ 1992թ.
"Հայ զինվորները հազարավոր ընտանիքներ են ոչնչացրել":
Լիբանանցի կինոոպերատորը հայտարարել է, որ նրա երկրում գտնվող դաշնակցական հարուստ համայնքը Ղարաբաղ զենք ու մարդիկ է ուղարկում:
"Times" լրագիրը (Լոնդոն) 4 մարտ 1992թ.
"Շատերն էին խեղանդամ դարձել, իսկ փոքրիկ մի աղջկա միայն գլուխն էր մնացել":
"Իզվեստիա" (Մոսկվա) 4 մարտ 1992թ.
"Տեսախցիկը ցույց էր տալիս ականջները կտրտված երեխաներ: Մի ծեր կնոջ երեսի կեսը հատել էին: Տղամարդկանց գլխի մաշկը հերձել էին:
"Financial Times" լրագիրը (Լոնդոն) 14 մարտ 1992թ.
"Գեներալ Պոլյակովը հայտարարել է , որ 366-րդ գնդի 103 հայ զինծառայողները մնացին Լեռնային Ղարաբաղում":
"Le Mond" լրագիրը (Փարիզ) 14 մարտ 1992թ.
"Աղդամում գտնվող արտասահմանյան լրագրողները Խոջալույում սպանվածների մեջ տեսել են կանանց եւ հերձված ու ոտքերը դուրս եկած երեք երեխաների: Սա ադրբեջանական պրոպոգանդա չէ, այլ իրականություն է":
"Իզվեստիա" (Մոսկվա) 13 մարտ 1992թ.
"Մայոր Լեոնիդ Կրավեց. Ես ինքս անձամբ բլրի վրա 100-ի չափ դիակ եմ տեսել: Մի երեխա գլխատված էր: Ամենուրեք երեւում էին հատուկ դաժանությամբ սպանված կանանց, երեխաների, ծերերի դիակներ":
"Valer aktuel" ամսագիրը (Փարիզ) 14 մարտ 1992թ.
"Այս ինքնավար տարածաշրջանում հայկական զինվորական միավորումները Մերձավոր Արեւելքից եկածների հետ մեկտեղ զինված են ժամանակակից ռազմական տեխնիկայով, այդ թվում նաեւ ուղղաթիռներով:ԱՍԱԼԱ-ն Սիրիայում եւ Լիբանանում զինվորական ճամբարներ ու զինապահեստներ ունի: Հայերը ոչնչացրել են Ղարաբաղի ադրբեջանացիներին' ավելի քան 100 մուսուլմանական գյուղերում կոտորածներ կազմակերպելով":
Ռ.Պատրիկ անգլիական "Fant men newvs" հեռուստաընկերության լրագրող (եղել է դեպքի վայրում)
"Խոջալուի ոճրագործությունը համաշխարհային հասարակության աչքում չի կարելի արդարացնել":
Ադրբեջանի Միլլի Մեջլիսը փետրվարի 26-ը "Խոջալուի ցեղասպանության օր" է հայտարարել: Այդ օրը ողջ Ադրբեջանը հարգում է Խոջալուի զոհերի հիշատակը: Հայրենի օջախներից տարագրված եւ Ադրբեջանի 48 շրջաններում ցրված Խոջալուի բնակիչները այսօր Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության արդարացի կարգավորման, Ադրբեջանի դեմ Հայաստանի ագրեսիային հակահարված տալու, երկրի տարածքային ամբողջականության վերականգման հույսով են ապրում: Նրանք աշխարհի ժողովրդներին ու պետություններին, միջազգային կազմակերպություններին դիմումներ են ուղարկում կոչելով' պաշտպանել ճշմարտությունն ու արդարությունը, դատապարտել Խոջալույում կատարված ցեղասպանությունը:
Խոջալուի ցեղասպանության մասնակիցները, կազմակերպիչները եւ իրագործողները պետք է արժանի պատիժ ստանան: Այդ հանցագործությունը չպետք է անպատիժ մնա: