Ռամիզ Մեհդիև. «Որոշ հայ գիտնականներ պատմական գիտությունը դարձրել են զվարճանքի առարկա»
Ադրբեջանի նախագահի աշխատակազմի ղեկավար, ակադեմիկոս Ռամիզ Մեհդիևը «Բակինսի ռաբոչի» թերթին տված հարցազրույցում մեկնաբանել է՝ Հայաստանում որոշ անձանց հայտարարություներն այն մասին, որ հայ ժողովրդը ձևավորվել է ութ հազար տարի առաջ, ինչը նշանակում է, որ հայերը հանդիսանում են այս վայրերի բնիկ բնակչությունը:
Ակադեմիկոս Ռամիզ Մեհդիևը մասնավորապես նշել է հետեւյալը.
«Այդ հայտարարությունները գիտության հետ ոչ մի ընդհանուր կապ չունեն: Երազել կարելի է ամեն ինչ, ինչը ցանկանում ես, սակայն խնդիրն այն է, որ որոշ հայ գիտնականներ պատմական գիտությունը դարձրել են զվարճանքի առարկա: Ինչ արժե օրինակ, հայտարարությունն այն մասին, որ հայերը հանդիսանում են միակ ազգը, որի պատմությունը չի ընդհատվել սկսած նրանց ծագման հնադարյան ժամանակներից: Իհարկե, դա աբսուրդ է: Նման հայտարարությունները չեն տեղավորվում առկա գիտական սխեմաի մեջ, քանի որ դա հակասում է ազգային գենետիկայի սկզբունքներին:
Այն, որ հայերն այդքան ակտիվորեն շահարկում են իրենց պատմությունը, դա նրանց գործն է: Բայց նրանք դրանով չեն բավարարվում, այդ պատճառով ել ամեն կերպ փորձում են աղավաղել հարեւան ժողովուրդների պատմությունը՝ այդ թվում ադրբեջանական ժողովրդի պատմությունը, որն իբր արհեստականորեն ստեղծվել է XX դարի սկզբին:
Մենք հաճախ դառնում ենք վկաներն այն շշուկների, որոնք տարածվում են Հայաստանի որոշ շրջանակների եւ նրա ղեկավարների կողմից, թե իբր Ադրբեջանում առկա է առանձին էթնիկական խմբերի դժգոհությունը, նույնիսկ անջատողականորեն տրամադրված անձանց համար կազմակերպվում է այսպես կոչված խորհրդաժողովներ, որոնց նպատակն ՝ կասկածի տակ դնել ադրբեջանական հասարակության ամբողջականությունը:
Նման ակնարկները, նպատակ ունենալով վարկաբեկել ադրբեջանական ժողովրդին, հանդիսանում են որոշակի հիվանդության արդյունքը: Նրանց թշնամական գործողությունները ցույց են տալիս, թե Հայաստանում որոշ ուժեր որքանով են վարակված ազգային բնորոշ սինդրոմով, որը հանդիսանում է հիվանդագին հատկանիշների բաղադրություն՝ կապված գիտակցության եւ վարքի խախտման հետ: Եթե հաշվի առնենք նաեւ պարաֆրենարային սինդրոմը, որը բնութագրված է կանոնավոր զառանցանքի առկայության հետ, ապա դժվար չէ հասկանալ, թե ինչով է պայմանավորված հայ հասարակությունում որոշակի շրջանակների կործանարար գործողությունը:
Իհարկե, նրանց համար դժվար է հասկանալ, թե ինչպես կարող են մի պետության մեջ տարբեր էթնիկ խմբերը խաղաղ ապրել, կիսել իրար հետ ընդհանուր վշտն ու ուրախությունը: Հայերը Ադրբեջանի պատմական տարածքներում կառուցել են իրենց արհեստական պետականությունը, ստեղծել են մոնոազգային երկիր: Ազգային պետականության կառուցման գործում էթնիկության հետ հնամյա կապը ցույց է տալիս, որ հայերը դեռ գտնվում են քաղաքական բնույթ կրող ազգային պետականություն կառուցելու ըմբռնման ճանապարհին: Ազգային պետականություն հասկացողությունում՝ նրանք դեռ խրված են XX դարի սկզբին եղած պայմանների մեջ:
Հայ հասարակությունն ի վիճակի չէ մշակել որակապես նոր բանաձեւ, որը նախատեսում է անկախ զարգացում եւ խաղաղ գոյակցություն իր հարեւանների հետ: Տարածաշրջանում իր պետության դերին ավերիչ մոտեցումը ոչ միայն արգելակում է իր իսկ Հայաստանի զարգացումը, այլ նաեւ բացասականորեն է ազդում Հարավային Կովկասի խնդիրների լուծման վրա, որի ժողովուրդը տեղափոխվել են իրենց զարգացման որակապես նոր փուլ:
Հայերի նման պահվածքը բացատրվում է՝ հայ ժողովրդի տվյալ տարածքի հետ գենետիկ կապի բացակայությամբ: Հայերի պատմության հետ կապված հնագիտական տվյալների նվազության պատճառով, այդ ազգի էթնո-գենետիկայի ուսումնասիրության միջուկը հանդիսանում է լեզվաբանական եւ մարդաբանական տվյալները: Հայերն իհարկե, ինչպես ցանկացած այլ ազգ ունեն իր սեփական պատմությունը: Սակայն, այն, ինչ ներկայացվում է որպես հայերի պատմություն, չի հենվում հնագիտական հետազոտությունների կամ հնագիտական հուշարձանների վրա: Հետազոտողները ծանոթ չեն անտիկ, կամ ավելի վաղ շրջանի աղբյուրներին, որտեղ հայերը հաղորդեն ինչ - որ բան իրենց պատմության մասին: Չկան վստահելի տեղեկատվություններ հայկան գրի մասին՝ մինչեւ մ.թ. V դարում հայերենի այբուբենի ստեղծվելը: Գիտնականների կողմից հայտնաբերված առաջին հայերեն տեքստները վերաբերում են 5-րդ դարին:
Ոչ արեւլյան Թուրքիայի տարածքում, ոչ էլ ժամանակակից Հայաստանի տարածքում, որտեղ պեղումներն իրականացվում են ավելի մանրազննին՝ չեն հայտնաբերվել առաջին դարից ավելի վաղ ժամանակաշրջանին վերաբերող հայ քաղաքային մշակույթի, կամ որեւէ հիմնարար կառույցների հնագիտական հետքերը:
Երկիր Արմինիա անվանը, որտեղ ապրում էին արմինները, առաջին անգամ հանդիպում ենք պարսից արքա Դարեհ I-ի (մոտ 522-488 թթ. մ.թ.ա.) արձանագրություններում: Իրանի ժամանակակից Համադան քաղաքից ոչ հեռու գտնվող Նախշերուսթամյան եւ Բիսիսթունյան արձանագրություններում, որոնք զուգահեռ արձանագրվել են աքեմիդյան, հին պարսկական եւ էլամական լեզուներով՝ հին պարսկական Արմինա եւ էլամական Har-mi-nu-ia բառերը հայտնվել են այն աղբյուրներում փորագրված հնագույն պարսկական եւ էլամական տեքստերում, որտեղ ակադերեն տեքստում փորգրված է Ու-րա-աս-տու, այսինքն Ուրարտու բառը: Թագավոր Դարեհ I-ը թվարկում է 25 հնազանդ ազգերի անունները եւ տեղեկացնում է իրեն ենթակա հողերի չափը մասին: Այդ ցուցակում հայերի մասին ոչ մի բառ չկա, բայց կա Արմինիա անունով աշխարհագրական տարածք, որը ժամանակաից հայերի հետ կապ չունի:
Մարդաբանական հայերը վերաբերում են եվրոպական ցեղի արմենոիդական (Արևմտյան Ասիական) տիպին: Այս տիպի առանձնահատկությունների հիմնականում կարելի է հանդիպել Արևմտյան Ասիայի ողջ բնակչության մեջ: Արևմտյան Ասիաի տիպը առաջացել է քարե դարում՝ ոչ ուշ ք.ա. IV հազարամյակում:
Միեւնույն ժամանակ ժամանակակից հայերը չեն տարբերվում մարդաբանական միատարրությամբ, որը կապված է էթնո-գենետիկ բարդ գործընթացով (տարբեր էթնիկ տարրերի միգրացիայի հետեւանքով, որոնք ընդգրկված են հայկական եթնիկ խմբի մեջ):
Հայաստանի տարածքում՝ հին գերեզմաններում հայտնաբերված գանգերն իրենց ցուցանիշներով կտրուկ տարբերվում են ժամանակակից հայերի գանգերից: Իր ժառանգական հատկանիշներով՝ հայերի 16 մարդաբանական տեսակի բաժանումը հետազոտողների մոտ շփոթություն է առաջացնում՝ մի ազգ չի կարող ունենալ այդքան մարդաբանական տարբերություններ: Ըստ էության, դա կարող է լինել միայն այն բանի արդյունքը, որ հայերի կազմում կան շատ ասիմիլացված էթնիկ խմբեր, որոնք տարբերվում են իրենց ծագումով: Հայերի էթնո-գենետիկան ուսումնասիրող հետազոտողները գիտեն, որ նրանց կազմում կան նաեւ ասիմիլացված գնչուների որոշակի շերտ: Երևի այս պատճառով է, որ հայերը կապված չեն մշտական բնակության վայրի հետ: Այսօր, միայն Ամազոնի խիտ անտառներում չես հանդիպի նրանց ներկայացուցիչներին:
Հայերի եթնո-գենետիկայի ուսումնասիրումը լավ հիմք է տալիս հաստատելու, որ հայերը հանդիսանում են ազգերի խառնուրդ, եւ նրանց լեզուն, դա կիմերների կողմից Բալկաններից դեպի Փոքր Ասիայի տարածք՝ Միջագետքի վերին մասը (հույներն անվանում են Մեսոպոտամիա) դուրս մղված Մուշկի ցեղերի լեզուներով բնիկ ժողովուրդների աքքադների - խեթերի, լուվիյցների, ուրարտացիների, ասորիների, միդիացիների, պարսիկների, հույների, պարֆների, թուրքերի եւ այլ լեզուների խառնուրդ է: մ. թ. ա. IX-VII դարերում Մեսոպոտամիան մտավ Ասորստանի, մ.թ. .ա. VII-VI դարերոմ՝ Նոր Բաբելոնյան Թագավորության, մ. թ. ա. VI-IV դարերում՝ Աքեմենիդիների պետության, մ.թ..ա. IV դարում՝ Ալեքսանդր Մակեդոնացու կայսրության, իսկ մ.թ..ա. IV-II դարերում՝ Սելեւգիդների պետության կազմի մեջ: Այնուհետեւ գալիս են՝ Պարֆիայի պետությունը, Արաբական խալիֆաթը, Սեֆեւիդները, Օսմանյան կայսրությունը եւ վերջապես, առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո Մեսոպոտամիան մասամբ մտնում է Իրաքի, Սիրիայի եւ Թուրքիայի կազմի մեջ: Այսպիսով, հայերի նախնիները՝ մուշկերը, և ոչ հայերը, ինչպես ընդունված է նրանց կոչել, այս տարածաշրջանում երբեք չեն ունեցել իրենց պետությունը:
Այս ամենը հիմք է տալիս ասել, որ այս ազգի պատմության մեջ ոչ մի յուրահատկություն չկա: Հայերի եթնո-գենետիկան պատկանում է ընդհանուր օրենքներին, համաձայն որի, տրվում է այս կամ այն ազգի ծագման գիտական բացատրությունը: Մյու կողմից, երկար դարերի ընթացքում հայ-լուսավորչական եկեղեցու կողմից հայերի պատմության մեջ այնքան արհեստական, մտացածին, անբնական, այնքան առասպելներ եվ հերյուրանքներ են մտցվել, որ նույնիսկ փորձագետները չեն կարողանում վերլուծել, թե որտեղ է ճշմարտությունը իսկ որտեղ՝ կեղծիքը: Եվ դա դժվար չէ հայտնաբերել, եթե համեմատենք հայերի մասին տարբեր հանրագիտարանային հոդվածները:
Այսպիսով, հայ գիտնականները փորձում են ապացուցել, որ իրենց ծագման վայրը հանդիսանում է Թուրքիան եւ Հարավային Կովկասը: Այսպիսով, նրանք պնդում են, որ Ուրարտուն, դա հնագույն հայկական պետություն է: Եվ, ցավոք, այդ առասպելին հավատում են որոշ արեւմտյան գիտնականներ, նեղություն չտալով իրենց՝ դիմելու իրական պատմական փաստերին:
Ընդ որում, գիտությանը հայտնի է, որ Ուրարտուն հանդիսանում է մ.թ..ա. IX-VI դարերում գոյություն ունեցող հնագույն պետություն: Այն գտնվում էր հայկական լեռնաշխարհի աշխարհագրական տարածքում եւ մասամբ ընդգրկում է Հարավային Կովկասի այդ գոտին, որը XX դ. սկզբին հատկացվեց արհեստականորեն հայկական պետություն ստեղծելու համար: Ուրարտուի պետությունը երկար ժամանակ պատերազմել է Ասորեստանի հետ, սակայն մ.թ..ա. VI դարում դա նվաճվել է ադրբեջանցիների հնագույն նախնիներից մեկը հանդիսացող՝ միդիացիների կողմից: Ուրարտուի պետական եւ ազգային լեզուն եղել է խալդական եւ բիայնական լեզուները, որոնք խուրրիտական լեզվի հետ միասին պատկանում են խուրրիներին՝ ուրարտական լեզվաընտանիքին: Նրանց լեզուն հայտնի է մ.թ..ա. IX-VI դդ. սեպագիր արձանագրություններից: Ինչպես երեւում է, դա հայոց լեզվի հետ ոչ մի առնչություն չունի:
Հայերի նախնիները՝ մուշկի ցեղերը կիմերների կողմից Բալկաններից դեպի Մեսոպոտամիա արտաքսվելուց հետո՝ հայտնվել են Ուրարտու պետության տարածքում այն ժամանակ, երբ նա անկում է ապրել:
Սակայն, նրանք այստեղ խառնվել են տեղական բնակչության հետ: Սկսած մ.թ..ա.VII դարից, հազար տարվա ընթացքում տեղական ժողովրդի եւ վերաբնակվող նոր էթնիկական խմբերի խառնուրդի, ինչպես նաեւ Փոքր Ասիայի արեւելյան տարածքի արևելյան մասում ասիմիլացման գործընթացների արդյունքում սկսել է ձեւավորել նոր էթնիկ խումբ, որը մ.թ. III դարում վերցրել է «հայ» էթնիկական անունը: Սակայն, հույները հայերին կոչեցին «արմյանե»՝ նրանց վերաբնակված «Արմինիա» աշխարհագրական տարածքի անունով: Այսպիսով, նրանք ստացել են «արմյանե» երկրորդ ինքնակոչ անունը:
Իմ նոր հետազոտությունում մեծ տեղ է հատկացվել հայերի եթնո-գենի հետ կապված հարցին, քանի որ այն այն հանդիսանում է գլխավոր հարգը՝ այդ ժողովրդի վարքագծի տրամաբանությունը ըմբռնելու համար: Պատմական հայերը հեշտությամբ են գնում այս բանին, որպեզի գործիք դառնան հզոր պետությունների ձեռքին, կամ օգտագործվեն համաշխարհային խոշոր տերությունների պայքարում: Այսպես է եղել Պարֆիական եւ Հռոմեական կայսրությունների գերիշխանության ժամանակաշրջանում, դա շարունակվել է Կովկասյան Ալբանիայի առկայության եւ արաբական զավթիչների դեմ պայքարի ընթացքում, արաբա - բյուզանդական միջնադարյան պատերազմների, կամ թուրք- բյուզանդական հակամարտության ժամանակաշրջանում, ինչպես նաեւ XX դարի սկզբին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում, երբ նրանք հանդես են եկել որպես «հինգերորդ շարասյունում» ՝ նրանց պատսպարող Օսմանյան կայսրության կազմում: Այսօր Հայաստանը Հարավային Կովկասում կատարում է «ֆորպոստի» դեր:
Պետք է նշել, որ հայ ժողովրդի համար օպորտունիզմը գերակայություն է հանդիսանում եթնո- հոգեբանական քարտեզի վրա: Օգտագործելով յուրաքանչյուր հնարավորություն, նույնիսկ խախտելով բոլոր մարդկային ու մարդասիրական սկզբունքները, հայերը պնդում են հասնել իրենց նպատակին: Սակայն դրա ձեռքբերման պահին, նրանք չգիտեն, ինչ անել դրա հետ, եւ չեն կարողանում ապահովել իրենց գործողությունների հաջորդականությունը: Այդպես է եղել Տիգրանի իշխանության ժամանակ՝ ավելի քան երկու հազար տարի առաջ, երբ նրա պետությունը գոյատեւել է ընդամենը 40 տարի, մինջեւ Հռոմի եւ Պարֆիաի ոտքի կանգնելը. Այդպես է նաեւ այսօր, Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, ստեղծվեծ անկախ Հայաստան, որը ապակառուցողական ճանապարհի ընտրման ուժի ներքո դատարկվում է, եւ վերածվում է ենթակա պետության, որը գտնվում է մարդասիրական աղետի եզրին:
Հայ հասարակության համախմբող շերտերը բացառապես հիմնվում են՝ Թուրքիայի կողմից այսպես կոչված «1915 թ. ցեղասպանության» ճանաչման պատմական շեշտադրումների անհրաժեշտւթյան եվ անիրականալի «միացում» գաղափարի վրա: Նշենք, որ այս գաղափարներից ոչ մեկը չունեն օբյեկտիվ պատմական դրդապատճառներ, որոնք հիմնվում են ագրեսիայի վրա եւ ոչ մի կապ չունեն ապագայի եւ հեռանկարի հետ: Բավական է նայել Հայաստանում իշխող վարչակարգի հիմնական գաղափարական հայեցակարգին, դա նժդեիզմն է, որի եթնո-կրոնական եվ եթնիկական փքվածության հայեցակարգի հիմքում կանգնած է ֆաշիզմն ու նացիզմը, որպեզի ընկալել, որ հայերն այդ քաղաքա-գաղափարախոսական հայեցակարգով՝ քաղաքակիրթ հանրության կողմից կիրառվող մեկուսացումից բացի ոչինչ չի ստանա»: