ՇՈՒՇԱՅԻ ԳԱԶԱՆՉԸ ԵԿԵՂԵՑԻՆ. ԻՆՉՊԵ՞Ս ԵՆ ՀԱՅԵՐԸ ՅՈՒՐԱՑՐԵԼ ՈՒՂՂԱՓԱՌ ԵԿԵՂԵՑԻՆ. ՖՈՏՈՖԱԿՏ
Պատմության ողջ ընթացքում Ղարաբաղի տարածքում հայեր չեն եղել: Այս պատճառով անհնար է հայկական եկեղեցու առկայությունը Շուշայում: Դա հաստատվում է պատմական փաստերով, և այս կապակցությամբ հայերի կողմից առաջ քաշված բոլոր կարծիքներն անհիմն են: Մեր ունեցած տեղեկությունների համաձայն, այդ եկեղեցու հիմքը դրվել է 1806 թվականից հետո՝ Ղարաբաղի խանության տարածքում:Այս մասին հայտարարել է պատմական գիտությունների թեկնածու Ադալեթ Մուստաֆաևը:
Նա նշել է, որ կեղծվել է ոչ միայն Շուշայի Գազանչը եկեղեցու, այլև Ադրբեջանի Ղարաբաղի մարզի ալբանական շրջանի բոլոր հուշարձանների պատմությունը:
«Սակայն, չնայած դրան, վերլուծվել են Շուշայում Փանահալի խանի օրոք և դրանից հետո տեղի ունեցած գործընթացները: Հետազոտությունները վկայում են, որ մինչ ցարական Ռուսաստանի կողմից օկուպացվելը Շուշայում քրիստոնեական տաճար չի եղել: 1805 թվականին կնքված պայմանագրից հետո տարածաշրջանում սկսեցին տեղակայել ռուս սպաներ և զինվորներ: Քանի որ մարզում քրիստոնեական եկեղեցի չկար՝ ռուս զինծառայողների համար սկսեցին կառուցել ուղղափառ եկեղեցիներ: Ժամանակի ընթացքում սկսվեց Ղարաբաղի տարածքում հայերի վերաբնակեցման գործընթացը:
Այն բանից հետո, երբ Ղարաբաղ ժամանեց ցարական Ռուսաստանի ծագումով հայ գեներալ Մադաթովը, այստեղ կատարվեցին պատմական հուշարձանների «վերականգնման» աշխատանքներ: Արդյունքում, Գազանչը ուղղափառ եկեղեցին հետագայում սկսեց գործել որպես հայկական տաճար: Ոչ մի ապացույց չկա, որ տաճարը, որին հավակնում են հայերը, կառուցվել է 1868-1887 թվականներին: Սա անհիմն պնդում է», - ասել է Մուստաֆաևը: