ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՄԵԾ ԵՂԲՈՐԸ ՓՈԽՈՒՄ Է ՄԵԾ ՔՐՈՋՈՎ, ԿԱՄ ԱՅՆ ՄԱՍԻՆ, ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ Է ՄԱԿՐՈՆԸ ՀՐԱՄԱՅՈՒՄ, ԻՍԿ ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ ԿԱՆԳՆՈՒՄ ՀՈՎԱՐԻ ՏԱԿ
Խորհրդային տարիներին «Մեծ եղբայր» արտահայտությունը ամուր հաստատվեց քաղաքական լեքսիկոնում։ Եվ, իհարկե, այդ դերում հանդես էր գալիս Ռուսաստանը, ավելի ճիշտ՝ Մոսկվան, առանց որի համաձայնության՝ տեղերում չէին կարող անգամ որևէ փոքր որոշում կայացնել մնացած բոլոր միութենական հանրապետությունները։ Ժամանակի ընթացքում այս արտահայտությունն այնպես արմատավորվեց որոշ հանրապետությունների ինքնագիտակցության մեջ, որ նույնիսկ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո, նրանք ցույց տվեցին՝ առանց ավագ եղբոր ապրելու իրենց անկարողությունը։Դրա վառ օրինակն է հանդիսանում Հայաստանը, որը 30 տարի իրեն շատ լավ էր զգում Հարավային Կովկասում և տարեցտարի ավելի էր լկտիանում այդ նույն եղբոր թևի տակ:
Բայց ժամանակները փոխվել են, և ադրբեջանական բանակի կողմից նոկաուտի ենթարկված Հայաստանն իրեն բնորոշ ոճով սկսեց իր խայտառակ պարտության պատճառը փնտրել ոչ թե իր մեջ, այլ Մոսկվայի լռության, որն, իբր պարտավորեր, բայց չպաշտպանեց նրան ջախջախումից: Արդյունքում, իր ավագ եղբորից նեղացած՝ Հայաստանը, անօթևան մարմնավաճառուհիի պես, նետվեց իր ավագ քրոջ՝ անդրծովյան Ֆրանսիայի գիրկը։ Իսկ նա, խեղճին մխիթարելով և ոսկե սարեր խոստանալով, սկսեց իր կրտսեր քրոջը ցուցումներ տալ, թե որտեղ և ինչպես պահի իրեն։
«Դաշնակցության» փարիզյան գրասենյակից օրերս հայտնեցին, որ հենց այդպես էլ կա, և Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնը վարչապետ Փաշինյանին ասում է, թե ում հետ ընկերություն անել, ում հետ՝ ոչ։
Գրասենյակի հաղորդագրությունից հայտնի դարձավ, որ ֆրանսիական պանթեոնում Միսակ Մանուչյանի և նրա կնոջ վերահուղարկավորման կապակցությամբ փետրվարին Ելիսեյան պալատում կազմակերպված ընթրիքից հետո Մակրոնը նախաձեռնել է Նիկոլ Փաշինյանի և CCAF-ի (Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհուրդ) համանախագահներ Մուրադ Փափազյանի և Արա Թորանյանի շփումը: Մակրոնը Հայաստանի վարչապետին հստակ բացատրել է՝ նրա և Ֆրանսիայի հայ համայնքի ներկայացուցիչների միջև շփումների անհրաժեշտությունը, նույնիսկ եթե նրանց միջև առկա են տարաձայնություններ։
Ընդ որում՝ բարձր գնահատելով Մուրադ Փափազյանի և Արա Թորանյանի կողմից Հայաստանի համար կատարած աշխատանքը՝ Մակրոնը նշել է նրանց ներդրումը Ֆրանսիայի հայ համայնքի համախմբման, Ֆրանսիայի կառավարության և քաղաքական գործիչների հետ աշխատանքի մեջ։
Ֆրանսիայի նախագահի նման աջակցությունից հետո Մուրադ Փափազյանը կոշտ քննադատության է ենթարկել նյարդայնացած Փաշինյանին՝ Հայաստան իր մուտքն արգելելու համար։ Զրույցը վերածվել է երկու թշնամիների միջև լեզվակռվի։ Հայտնի չէ, թե ինչով կավարտվեր այս ամենը, եթե Մակրոնը չմիջամտեր։ Նա մի կողմ է տարել Փաշինյանին և խոսել նրա հետ, ինչից հետո Նիկոլ Վովաևիչը սեղմաց ատամների արանքից փնթփնթացել է Փափազյանին, որ իշխանությունները չեն առարկի վերջինիս Հայաստան այցելելու իրավունքի վերականգնմանը։
Պատահական չէ, որ ես այսքան մանրամասն անդրադարձա Փաշինյանի՝ Ֆրանսիա կատարած վերջին այցի այս դրվագին: Սա ընդամենը մի փոքրիկ պատկերավոր ապացույց է, թե ինչպես է Փարիզը կառավարում Հայաստանը։
Ինչպես հայտնի է, Հայաստանի իշխանությունների մոլի հակառակորդներն այսօր դաշնակցականներն են, որոնք գնալով ավելի հաճախ են սպառնում ֆիզիկապես ոչնչացնել Փաշինյանին՝ Ադրբեջանի հետ հաշտության պայմանագիր կնքելու դեպքում։ Իսկ Մուրադ Փափազյանն ու Արա Թորանյանը իրենց ընկերներին արձագանքում են հեռավոր Փարիզից։ Եվ եթե Մակրոնը կարողանում է Նիկոլ Վովաևիչին ստիպել հաշտվել նրանց հետ, ովքեր ցանկանում են իր մահը, ապա պատկերացրեք, թե նա ինչ ազդեցություն ունի Հայաստանի արտաքին քաղաքականության կառուցման վրա, մասնավորապես՝ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման։
Կարծես մեր հարևանները պատմությունից դաս չեն քաղել։ 20-րդ դարասկզբին, երբ Արևմուտքը՝ ի դեմս այդ նույն Ֆրանսիայի, Հունաստանի, Անգլիայի, Ռուսաստանի հետ միասին որոշեցին մասնատել Օսմանյան կայսրությունը, նրանք Պոլսի հայազգի հպատակներին խոստացան ստեղծել սեփական պետություն և օգտագործեցին նրանց Թուրքիայի դեմ պատերազմում։ Թե ինչով ավարտվեց այդ ամենը, հայտնի է բոլորին:
Ավելի քան հարյուր տարի անց պատմությունը նորից կրկնվում է։ Այսօր համաշխարհային քաղաքական դերակատարները կրկին օգտագործում են Հայաստանը Հարավային Կովկասում իրենց աշխարհառազմավարական շահերը սպասարկելու համար։ Հայաստանն էլ, իր հերթին, մեծ հավեսով կանգնում է նրանց հովարի տակ՝ չմտածելով հետևանքների մասին, որ տերությունները կօգտագործեն նրան, իսկ հետո կթողնեն ճանապարհի եզրին՝ անպիտան իրի նման։ Իսկ ճանապարհը ստիպված կլինեն կարգի բերել Հայաստանի հարևանները, այդ թվում՝ Ադրբեջանն ու Թուրքիան, որոնց հետ ավելի լավ է բարեկամանալ և խաղաղ ապրել, քան աչք դնել նրանց հողերին և կեղտոտ ինտրիգներ հյուսել։ Ժամանակն է վերջապես խելքի գալ, մտածել ապագայի մասին և չդատապարտել սեփական ժողովրդին թշվառ գոյության:
Սոհբեթ Իրևանսկի,
«Իրևան» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար