ՖԱՐՀԱԴ ՄԱՄԵԴՈՎ. «ԻՆՉՊԻՍԻ՞Ն ԿԼԻՆԻ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆԸ ՆՈՐ ՓՈՒԼՈՒՄ»
«Հարաբերական անդորրից հետո ռուսական միջնորդության ուղու վրա նկատվում է Մոսկվայի ակտիվությունը. հայտարարվել է նախագահ Պուտինի հրավերը Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարներին՝ անցկացնելու ևս մեկ եռակողմ հանդիպում։ Ռուսաստանը փորձում է նախաձեռնությունը խլել ԵՄ-ից և ԱՄՆ-ից. Սկսվել է ողջ առկա ներուժի օգտագործումը... Այո, ներուժն արդեն սահմանափակ է, սակայն եղածն օգտագործվում է։Այս տարի բյուրեղացան Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ հիմնական միջնորդների տեսլականները։
ԵՄ/ԱՄՆ-ն առաջարկում են խաղաղ պայմանագիր գործընթացի սկզբում քայլեր ձեռնարկել սահմանին լարվածությունը թուլացնելու համար (անվտանգության մի տեսակ երաշխիք Հայաստանի համար), առանց ապաշրջափակման թեմայի արագացման (քանի որ Ռուսաստանը կողմ է հանդիսանում այդ թեմայում և ստանում է լրացուցիչ գործառույթ Հայաստանի տարածքում):
Ռուսական տեսլականը, սակայն, ենթադրում էր Ռուսաստանի մասնակցությունը բոլոր գործընթացներին որպես կողմ, և խաղաղ պայմանագիրը պետք է լիներ վերջնական ակորդը մոտ քսան տարի հետո, մինչդեռ ՌԽԶ-ի ներկայությունը Ղարաբաղում պետք է երկարացվեր… Սակայն չստացվեց։ Խաղաղության պայմանագրի ռուսական տարբերակը մերժվեց, քանի որ կան կետեր, որոնք հարիր չեն և՛ Ադրբեջանին («կարգավիճակի» թեման), և՛ Հայաստանին (ապարգելափակում Ռուսաստանի մասնակցությամբ)։
Ձախողված, անհետևողական և կիսատ միջնորդության այս երկու տարիների ընթացքում Ադրբեջանում և Հայաստանում սրվել են հակառուսական տրամադրությունները։ Ուկրաինա ռուսական ներխուժումից հետո, Ռուսաստանի ռեսուրսները խիստ սահմանափակվեցին։ Նույնիսկ Ղարաբաղի հայ բնակչության շրջանում միայն ռազմական խունտայի վերնախավն է ՌԽԶ-ին տեսնում որպես իր գոյության երաշխավոր, բայց ոչ բուն բնակչությունը, որը բողոքի էր դուրս եկել Ադրբեջանի ԶՈւ-ի կողմից Ղարաբաղում իրենց դիրքերը «ճշտելու» ժամանակաշրջաններում։
Ի՞նչ կարող է անել Ռուսաստանը
Իհարկե, դժվար է ռացիոնալ մոտենալ Ռուսաստանի փորձերին՝ վերսկսելու իր մասնակցությունը բանակցային գործընթացին, բայց մենք կփորձենք ...
Հաշվի առնելով այն, որ Հայաստանի ղեկավարությունը տորպեդահարում է գործընթացները ռուսական միջնորդությամբ, Ռուսաստանը կարող է և պարտավոր է հրաժարվել իր մաքսիմալիստական դիրքորոշումներից, որոնց իրականացման համար ոչ ռեսուրսներ են մնացել, ոչ էլ հնարավորություններ։ Այսինքն՝ համակերպվել Զանգեզուրի միջանցքի և Լաչինի ճանապարհի մուտքերի մոտ անցակետի տեղադրմանը, Ռուսաստանի խաղաղության պայմանագրի նախագիծը վերածել Պրահայի հայեցակարգի, հրաժարվել խաղաղության պայմանագրի նախագծում «կարգավիճակի» թեմայից և դառնալ դիրիժոր՝ Ղարաբաղի հայ բնակչության վերաինտեգրումը ադրբեջանական հասարակությանը. Սա Ռուսաստանի միակ հնարավորությունն է՝ պահպանել իր դիրքերը տարածաշրջանում առնվազն մինչև 2025 թվականը։
Տեղեկատվական հրետանային այս նախապատրաստությունն իրականացվում է նախքան հայտարարված եռակողմ հանդիպումը։ Բայց, ինչպես ուկրաինական ճակատներում, տեղեկատվական հրետանու պատրաստությունը հակառակ ազդեցությունն է ունենում։ Ադրբեջանում և Հայաստանում հակառուսական տրամադրություններն ուժեղանում են: Անգամ այն բանից հետո, երբ կիրառվեց ահաբեկման իրանական գործոնը թե՛ Բաքվում, թե՛ Իրավանում, Հայաստանը չի հրաժարվում իր սահմանին օտարերկրյա առաքելություններից, իսկ Ադրբեջանը չի փոխում իր դիրքորոշումը թե՛ Ռուսաստանի, թե՛ Հայաստանի կողմից պարտավորությունների կատարման հարցում։
Ի՞նչ է լինելու
Իրավիճակի զարգացումը առաջիկա երկու ամսում վկայում է այն մասին, որ Ռուսաստանը ստիպված է լինելու տեղ բացել տարածաշրջանում.
- Հիմնականում Հայաստանում, քանի որ Ռուսաստան այնտեղ շատ է եղել.
- Ադրբեջանում քիչ չափով, հատկապես ՌԽԶ-ի ֆունկցիոնալ առումով, քանի որ Բաքուն թույլ չի տա այլ օտարերկրյա առաքելությունների հայտնվել Ղարաբաղում։
Արդյոք դա տեղի կունենա Ռուսաստանի կառուցողական մասնակցությամբ, թե անտեսելով նրա տեղն ու դերը, կախված է Կրեմլի ղեկավարությունից։